Walter Stahel, grondlegger van de kringloopeconomie

Walter Stahel (1946) is een Zwitserse architect en mede-oprichter van het Product-Life instituut in Genève, lid van de club van Rome en onafhankelijk adviseur van de Ellen MacArthur Foundation. In de jaren 1980 stond hij mee aan de wieg van concepten als cradle-to-cradle en de diensten economie. Concepten die nu aandrijvers zijn van de transitie van een lineaire naar circulaire economie. In 2010 schreef hij het boek ‘The Performance Economy’, waarin hij nieuwe business modellen introduceert die leiden tot betere en duurzame prestaties, meer jobs en hogere welvaart. Dit boek vormt de basis van zijn lezing op de Plan C Community Day van 29 november in Antwerpen.

Al meer dan dertig jaar werkt Walter Stahel aan de fudamenten van de duurzame economie. In 1976 was hij co-auteur van het onderzoeksrapport ‘The potential for substituting manpower for energy’ in opdracht van de Europese Commissie. In dit rapport schetste hij reeds een visie voor een economie die in kringlopen werkt, de voorloper van het concept ‘circulaire economie’. Hij bestudeerde wat de impact hiervan kan zijn op jobcreatie, economische competitiviteit, beschikbaarheid van grondstoffen en afvalpreventie.

Performance Economy

In 1981 kristalliseerde Stahel deze ideeën verder uit in de paper ‘The Product-Life Factor’. Daarin identificeerde hij het verkopen van diensten (vb. kijkuren) in plaats van goederen (vb. tv’s) als het ultieme duurzame business model. Ook in zijn later werk, en samen met het mede door hem opgerichte Product-Life Institute, promoot hij de transitie van de traditionele industriële economie naar een diensteneconomie die hij de ‘Performance Economy’ doopt. Walter Stahel is naast adviseur en auteur, ook gastprof aan diverse universiteiten en geeft hij ongeveer 50 lezingen per jaar wereldwijd.

Bruto Nationaal Product achterwege laten

Een diensteneconomie is volgens Walter Stahel een kennisgebaseerde economie die welvaartscreatie ontkoppelt van grondstoffenverbruik. Innovatieve business modellen die producten en diensten integreren, m.a.w. product-dienst systemen, beschouwt hij als een integraal onderdeel van deze diensteneconomie. De doelstellingen van de diensteneconomie zijn zowel kwalitatief als kwantitatief en gaan over het creëren van welvaart,  jobs en een verminderde consumptie van grondstoffen (materialen en energie). Om deze doelstellingen te realiseren stelt Stahel voor om de welvaartsparameter Bruto Nationaal Product te vervangen door drie nieuwe parameters:

• Waarde-per-gewicht van goederen (€/kg)
• Internalisering van alle kosten inzake milieurisico en afval over de volledige levensduur van een product
• Arbeid-per-gewicht van goederen (Manuren/kg)

‘Doing the right things’

Om hoog te scoren op deze drie nieuwe parameters moeten we een aantal dingen fundamenteel anders aanpakken. In de huidige industriële economie ligt de focus op de dingen beter of efficiënter te doen (‘doing things right’). In de diensteneconomie gaat het net om de dingen die we nu doen grondig te herbekijken en van een lineaire economie naar een circulaire economie over te stappen (‘doing the right things’). Dit vereist een andere rol van zowel de producenten, de consumenten als de overheid.

Overheid aan het stuur

De overheid zal volgens hem een belangrijke cultuuromslag moeten maken van een aansturend en controlerend instituut naar een partner in innovatie, onderwijs, onderzoek. Ook het ondersteunen van ondernemers die nieuwe risicovolle activiteiten willen ontplooien, behoort tot het takenpakket van deze nieuwe overheid. Op het gebied van fiscaliteit benadrukt Stahel het belang van een verschuiving van lasten op arbeid naar lasten op niet-hernieuwbare grondstoffen.

Rolls Royce vlieguren

Dat deze diensteneconomie veel verder gaat dan een louter theoretische denkoefening, toont Stahel in zijn boek ‘The performance Economy’ aan met tientallen concrete voorbeelden. Eén van die voorbeelden is Rolls Royce, bouwer van vliegtuigmotoren. Hun ‘power by the hour’ concept is een schoolvoorbeeld van een product-dienst combinatie dat het businessmodel van een hele sector heeft doen omslaan. In plaats van vliegtuigmotoren verkoopt Rolls Royce in het ‘power by the hour’ programma vlieguren. Rolls Royce verzekert dat de vliegtuigmotor optimaal presteert. Door een ingenieus monitorsysteem volgen zij de status van al de motoren op, wat hen toelaat om heel gerichte onderhouds- en herstelactiviteiten uit te voeren. Het geeft hen ook de prikkel om uit één motor zoveel mogelijk vlieguren te halen.

In een klassiek business model zou Rolls Royce zovéél mogelijk vliegtuigmotoren willen verkopen. Door een bedrag per vlieguur te betalen kunnen vliegtuigmaatschappijen hun kosten ook veel beter inschatten en komen zij niet voor onvoorziene kosten te staan door onverwachte herstel- of vervangactiviteiten.

Met deze en vele andere voorbeelden toont Walter Stahel aan dat een diensteneconomie de toekomstige economische realiteit kan worden. Een realiteit met meer welvaart, meer jobs maar op basis van veel minder grondstoffenverbruik.

Met dank aan onze sponsors:

Het bericht Walter Stahel, grondlegger van de kringloopeconomie verscheen eerst op Plan C.